هرآنچه باید درباره ناپایداری پردازنده‌های نسل 13 و 14 اینتل بدانید
طی ماه‌های اخیر، کاربران زیادی از ناپایداری پردازنده‌های نسل 13 و 14 اینتل، مخصوصاً دو پردازنده Core i9-13900K و Core i9-14900K، شکایت کرده‌اند. این موضوع تا جایی پیش رفت که برخی سازندگان بازی با شکایت از این پردازنده‌ها، اعلام کردند سرورهای مبتنی بر پردازنده‌های اینتل خود را با نمونه‌های مبتنی بر AMD عوض خواهند کرد.
گزارش‌های ناپایداری تراشه‌ها از مارس ۲۰۲۳ آغاز شده و تاکنون ادامه داشته است. البته تمام پردازنده‌ها دچار این ناپایداری نشده‌اند و ظاهراً مدل‌های K، KF، KS و پردازنده‌های دارای توان پایه ۶۵ وات (و بیشتر) در لیست CPUهای مشکل‌دار قرار دارند.
در این مطلب، با نگاهی به گزارش‌های منتشرشده، مشکلات پردازنده‌ها را بررسی می‌کنیم و درباره راهکارهای اینتل برای رفع آن‌ها صحبت می‌کنیم؛ بنابراین تا انتها همراه تیم آی‌تی ایران باشید.
ناپایداری پردازنده‌های نسل 13 و 14 اینتل
اولین خطاها زمانی کشف شد که چند گیمر نسخه آزمایشی بازی Tekken 8 را روی سیستمهای مجهز به این پردازنده‌ها اجرا کردند. در آن زمان، ظاهراً رایانه‌های شخصی این کاربران با خطایی درباره نبود حافظه کافی مواجه شدند، حتی در شرایطی که سیستمهای آن‌ها حافظه رم و گرافیک کافی داشتند.
اینتل طی بیانیه‌ای در ۲۹ آپریل (۸ اردیبهشت ۱۴۰۳)، تقصیرات را به گردن سازندگان مادربردها انداخت و آن‌ها را به‌دلیل رعایت‌‌‌نکردن تنظیمات توصیه‌شده مقصر دانست. طبق گزارش‌های منتشرشده، ظاهراً سازندگان مادربردهای سری ۶۰۰/۷۰۰ باوجود اطلاع از ایجاد ناپایداری، سیستم حفاظت حرارتی و قدرت مادربردها را غیرفعال کردند تا به بالاترین اورکلاک ممکن برسند.
تلاش سازندگان مادربرد برای رفع ناپایداری
ایسوس اولین شرکتی بود که سعی کرد مشکلات پایداری پردازنده‌های اینتل را با انتشار یک پچ بایوس برطرف کند. این پچ حامل بخشی به نام «Intel Baseline Profile» بود که مادربرد را متناسب با تنظیمات توصیه‌شده اینتل تنظیم می‌کرد؛ به‌همین‌دلیل انتظار می‌رفت خطای نمایش‌داده‌شده در اجرای برخی بازی‌ها مانند Unreal Engine 5 رفع شود. گیگابایت نیز مشابه ایسوس عمل کرد. MSI نیز راهنمای بایوس برای کاهش مشکلات پایداری این پردازنده‌ها ارائه کرد.
بااین‌حال به‌روزرسانی بایوس نیز نتوانست مشکلات را کاملاً حل کند و کاربران همچنان از ناپایداری پردازنده‌ها شکایت داشتند. البته در آن زمان به کاربران توصیه می‌شد که از به‌روز بودن بایوس مادربرد اطمینان حاصل کنند یا در صورت ارائه آپدیت‌های جدید، بایوس را به‌روزرسانی کنند.
انتشار دستورالعمل‌های جدید توسط اینتل
اینتل با هدف کمک به رفع ناپایداری‌ها، دستورالعمل‌های جدیدی به سازندگان مادربرد ارسال کرد. این دستورالعمل‌ها شامل تنظیمات توصیه‌شده بایوس برای افزایش پایداری سیستم بود. در آن زمان، اینتل هنوز ریشه اصلی این مشکلات را تشخیص نداده بود و فقط تلاش می‌کرد ناپایداری‌ها و اختلال عملکرد پردازنده‌ها را تا حد ممکن کاهش دهد. از طرفی، ظاهراً به‌دلیل قراردادهای تجاری، اینتل مراقب بود تا جای ممکن با سازندگان مادربردها دچار چالش نشود.
مشکلات استودیوهای سازنده بازی
در شرایطی که اینتل و سازندگان مادربرد برای حل ناپایداری‌ها تلاش می‌کردند، استودیو بازی‌سازی Alderon Games مطلبی در وب‌سایتش منتشر کرد و از بروز مشکلاتی در سرورها و رایانه‌های گیمرها خبر داد و علت آن‌ها را هم ناپایداری پردازنده‌های نسل 13 و 14 اینتل دانست. این مسئله به‌قدری جدی بود که این استودیو علناً اعلام کرد پردازنده‌های معیوب اینتل را خواهد فروخت و به دیگر توسعه‌دهندگان نیز پیشنهاد کرد چنین کاری را بکنند.
«متیو کاسلز»، بنیان‌گذار این استودیو، در گزارش ماه قبل به برخی مشکلات مهم پردازنده‌های اینتل اشاره کرده بود. طبق ادعای وی، ابزارهای شناسایی Alderon مشکلات زیادی در پردازنده‌ها رصد کرده‌اند؛ ایراداتی که می‌توانند به SSD و حافظه‌ها ضربه بزنند. همچنین طبق تجربه تیمش، می‌گوید که تمامی پردازنده‌های آسیب‌دیده «به‌مرور خراب می‌شوند و در آخر از کار می‌افتند.»
تعداد پردازنده‌های آسیب‌دیده
یکی از مشتریان اینتل داده‌هایی در اختیار کانال یوتوب «گیمر نکسوس» قرار داده که براساس آن، ممکن است نزدیک ۸ میلیون از پردازنده‌های نسل 13 اینتل تحت‌تأثیر این آسیب قرار بگیرند که حدود ۷۵ درصد آن پردازنده‌های 13600k تا 13900k هستند. از طرفی طبق داده‌های لورفته، به‌دلیل آسیب‌های ناشی از ناپایداری پردازنده‌ها، حداکثر سرعت حافظه آن‌ها احتمالاً از DDR5-5600 به DDR5-4800 کاهش می‌یابد.
اینتل می‌گوید که فقط 0.035 درصد پردازنده‌های مذکور مشکل دارند، درحالی‌که منابع دیگر، مانند تولیدکنندگان تجهیزات اصلی (OEMs)، نرخ خرابی پردازنده‌ها را بین ۱۰ تا ۲۵ درصد گزارش کرده‌اند. همچنین ظاهراً در تست‌های اولیه برخی شرکت‌ها ۱۲ درصد از پردازنده‌های اینتل خراب بوده‌اند.
از طرفی اینتل هنوز برای جمع‌آوری پردازنده‌های معیوب اقدامی نکرده و ظاهراً می‌خواهد به فروش آن‌ها ادامه دهد؛ به‌علاوه اینکه هنوز مشخص نیست گارانتی کاربران خسارت‌دیده تمدید می‌شود یا پشتیبانی پس از فروش شامل آن‌ها نخواهد شد. البته اینتل به کاربران خسارت‌دیده اطلاع داده که برای تعویض یا پیگیری گارانتی محصولاتشان با پشتیبانی این شرکت در ارتباط باشند.
تشخیص منشأ مشکلات
براساس گزارش وب‌سایت «tom's Hardware»، اینتل در پایان تحقیقات خود توانست منشأ ناپایداری CPUها را پیدا کند.
آن‌طور که «توماس هانافورد»، سخنگوی اینتل، گفته آن‌ها در موشکافی پردازنده‌های معیوب متوجه شدند ولتاژ بالای پردازنده‌ها باعث تخریب رینگ‌باس برخی از آن‌ها شده است. در واقع این خطا از یک الگوریتم میکروکد ناشی می‌شده که درنتیجه آن، درخواست افزایش ولتاژ به پردازنده ارسال و انرژی CPU را بالا می‌برد. این افزایش انرژی به‌مرور از عمر مفید پردازنده کم می‌کرد و ثبات عملکرد سیستم را از بین می‌برد.
انتشار آپدیت میکروکد
اینتل ظاهراً اواسط ماه میلادی بعدی به‌روزرسانی میکروکد را برای سازندگان مادربرد ارسال می‌کند. این دسته از آپدیت‌ها معمولاً به یک به‌روزرسانی بایوس نیاز دارند؛ به‌همین دلیل، زمان انتشار آن‌ها در دست سازندگان مادربرد است. درصورتی‌که کاربران تاکنون با خطاهای ناپایداری CPU مواجه نشده باشند، این آپدیت از تخریب تدریجی پردازنده جلوگیری می‌کند اما این خبر برای کاربران شاکی چندان خوشایند نیست؛ زیرا به‌روزرسانی الگوریتم نمی‌تواند آسیب‌های قبلی را جبران کند.
علاوه‌بر مشکلات پیرامون میکروکد، به نظر می‌رسید عامل دیگری نیز در ناپایداری CPUهای نسل 13 و 14 مؤثر بوده است. طبق گفته «لکس هویوس»، مدیر انجمن اینتل، گویا مشکلات فرایند مرتبط با اکسیداسیون در برخی از پردازنده‌های نسل ۱۳ باعث شده این پردازنده‌ها در عملکردشان دچار مشکل شوند؛ هرچند گویا این مشکل ۲۰۲۳ برطرف شده است. باوجوداین موضوعاتی ازاین‌دست نشان می‌دهند احتمالاً عوامل متعددی در بروز ناپایداری‌ها مؤثرند و ممکن است در آینده دوباره با خطاهای این‌چنینی مواجه شویم.
غول تراشه‌سازی معتقد است تجربه این شرکت در کنترل ناپایداری پردازنده‌های نسل 13 و 14 موجب شده آن‌ها داده‌های آینده را به‌خوبی تجزیه‌وتحلیل کنند. در پایان اینتل مدعی است پردازنده‌های لپ‌تاپ نسل 14 اینتل و CPUهای آتی از آسیب‌های مشابه حفظ خواهند شد.